5 Minuten DaF

Η επιλογή της κατάλληλης διδακτικής σειράς, καθώς και του συμπληρωματικού υλικού που χρειαζόμαστε για το μάθημά μας είναι κάτι στο οποίο συχνά δε δίνεται η απαραίτητη προσοχή, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται δυσκολίες και προβλήματα στη δουλειά μας.

του Βαγγέλη Κουκίδη

Αυτό φυσικά δε σημαίνει πως αρκεί μία σωστή διδακτική σειρά ή ένα καλό βιβλίο γραμματικής για να γίνει σωστό, ενδιαφέρον μάθημα και συνεπώς να έχουμε καλά αποτελέσματα. Οι δύο σημαντικότεροι παράγοντες για ένα αποδοτικό μάθημα είναι σαφέστατα αφενός ο διδάσκων, ο οποίος πρέπει να έχει γνώση του αντικειμένου (κι ας μην έχει μεγάλη εμπειρία, κανείς δε γεννιέται με εμπειρία), αγάπη για τη διδασκαλία, και διάθεση να δοκιμάζει νέα πράγματα στο μάθημά του, και αφετέρου ο διδασκόμενος, ο οποίος πρέπει να έχει θέληση και κίνητρο για μάθηση.

Ας ξεκινήσουμε, λοιπόν, με το διδασκόμενο. Οι παράγοντες που επηρεάζουν σε μικρό ή μεγάλο βαθμό την κατάσταση των γνώσεων του, καθώς και τη δυναμική που μπορεί να έχει στην εξέλιξή του μαθαίνοντας Γερμανικά, είναι οι εξής:

1. Τι ηλικία έχει;
2. Τι μορφωτικό επίπεδο έχει;
3. Έχει παρακολουθήσει ξανά μάθημα Γερμανικών;
     i. Πότε ήταν αυτό τελευταία φορά; 
     ii. Ήταν σε τάξη ή σε ιδιαίτερο; 
     iii. Με τι διδακτικό υλικό δούλεψε τότε; 
     iv. Έκανε τις απαιτούμενες ώρες για το επίπεδο που κάλυψε; 
     v. Πήγε ενδεχομένως σε εξετάσεις, κατάφερε να πιστοποιήσει τις γνώσεις του;
4. Από τότε που σταμάτησε τα Γερμανικά, πόσος καιρός έχει περάσει; 
     i Σε αυτό το διάστημα ποια ήταν η επαφή του με τη γλώσσα;
5. Για ποιο λόγο θέλει να μάθει Γερμανικά; Ποιος είναι ο στόχος του;
6. Ποιος είναι ο χρονικός ορίζοντας που θέτει για την επίτευξη του στόχου του;
7. Με τι ασχολείται, τι οικογενειακές υποχρεώσεις έχει, πόσο επιβαρυμένο είναι, δηλαδή, το ωράριό του; Θα έχει χρόνο για μελέτη;

Όλα αυτά τα στοιχεία παίζουν ένα ρόλο, το καθένα διαφορετικής βαρύτητας, στο να σκιαγραφήσουμε το προφίλ του εκάστοτε μαθητή. Αυτό φυσικά έχει πρωταρχική σημασία σε ένα ατομικό μάθημα, αλλά καλό θα είναι να συνυπολογιστεί και σε ένα ομαδικό μάθημα, στο οποίο λειτουργεί λίγο διαφορετικά. Γνωρίζοντας το στόχο μας για το ομαδικό μάθημα, επιλέγουμε το υλικό με το οποίο θέλουμε εμείς να δουλέψουμε, για να επιτύχουμε αυτό το στόχο, και κάνουμε προσωποποιημένες προσαρμογές στις ιδιαιτερότητες του εκάστοτε διδασκόμενου για παράδειγμα επιπλέον βοήθεια για τον αδύναμο, πρόσθετο υλικό για τον πολύ αποδοτικό κ.τ.λ. Εδώ δεν μιλάμε για περιπτώσεις π.χ. εταιρικών μαθημάτων, που αντιμετωπίζονται ως ατομικό μάθημα, μια και οι μαθητές έχουν συνήθως παρεμφερές υπόβαθρο και σίγουρα κοινό στόχο.

Οι παράγοντες 1, 2 και 7 είναι οι πιο σημαντικοί για το ατομικό προφίλ ενός διδασκόμενου, καθώς μας δείχνουν βασικές πληροφορίες για τις αντικειμενικές δυνατότητές του. Άλλο είναι ένα παιδί 8 ετών, άλλο ένα παιδί 12 ετών, άλλο ένας ενήλικας φοιτητής πανεπιστημίου, άλλο ένας ενήλικας εργαζόμενος με οικογένεια, και άλλο ένας ενήλικας απόφοιτος γυμνασίου που δουλεύει χειρωνακτικά.

Οι παράγοντες 5 και 6 συμπληρώνουν το ατομικό προφίλ του διδασκόμενου, αφού μας δείχνουν το ρυθμό με τον οποίο μπορούμε να εργαστούμε, καθώς και πιθανές ειδικές συνθήκες που πρέπει να καλυφθούν παραδείγματος χάριν ειδική ορολογία για κάποιο επάγγελμα. Οι παράγοντες 3 και 4 μας ενδιαφέρουν σε περιπτώσεις όπου ο διδασκόμενος έχει «παρελθόν» με τα Γερμανικά, γεγονός που πρέπει να αξιολογήσουμε, ώστε να επιτύχουμε τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα. Σχετικά μ’ αυτό μπορείτε να διαβάσετε το 5 Minuten DaF – Τι κάνουμε με τους «αλεξιπτωτιστές» και μαθητές/τριες που μετά από μακροχρόνια παύση θέλουν να ξαναρχίσουν Γερμανικά;

Για να γίνει σαφής ο τρόπος σκέψης, ας αναφέρουμε κάποια συγκεκριμένα παραδείγματα:

A. Παιδί 6-7 ετών (οποιοδήποτε άλλο στοιχείο δεν έχει σημασία, εκτός αν έχει μεγαλώσει, έστω εν μέρει, σε γερμανόφωνο περιβάλλον, οπότε η κουβέντα αλλάζει και πάει προς το Deutsch als Zweitsprache). Εδώ το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε, είναι να φέρουμε το παιδί σε μια πρώτη επαφή με τη γλώσσα με μία, το πολύ δύο, ώρες εβδομαδιαίως, με αρκετό παιχνίδι και σε καμία περίπτωση με δομημένη διδασκαλία της γλώσσας, τη γραμματική π.χ. την αφήνουμε καλύτερα για αργότερα. Χρησιμοποιούμε ενδεχομένως τα παιχνίδια του, χειροτεχνίες, και ένα διδακτικό υλικό όπως το Bruno und ich ιδανικά συνδυαζόμενο με το ABC-Detektive.

Σε παιδιά 8-11 ετών θα δώσουμε αντίστοιχα κάτι κατάλληλο για την ηλικία τους όπως το prima – Los geht’s!. Σ’ αυτή την ηλικία δεν είναι πια μωρά, αλλά απέχουν ακόμα από την εφηβεία κι από ένα πιο μεγαλίστικο βιβλίο, που θα τα δυσκολέψει περισσότερο. Σε μεγαλύτερα παιδιά, από 11-12 ετών και άνω, θα δώσουμε ένα εφηβικό βιβλίο, επειδή κάτι πιο παιδικό θα τα κάνει να βαρεθούν και να νιώσουν ότι δε τα αφορά – άρα επιλέγουμε prima plus.

B. Φοιτητές πανεπιστημίου 18-25 ετών, αρχάριοι, μαθαίνουν τα Γερμανικά χωρίς τρομερή πίεση χρόνου, απλώς και μόνο «για να υπάρχουν στο βιογραφικό τους». Εκεί διαλέγουμε ένα εύκολο βιβλίο, χωρίς κάποιο ξεχωριστό χαρακτηριστικό, το οποίο κάνει το μάθημα ευχάριστο και εύκολα διαχειρίσιμο, όπως το Panorama.

Γ. Νεαροί ενήλικες με διαφορετικό υπόβαθρο (από απόφοιτους πανεπιστημίου μέχρι ανθρώπους που με δυσκολία έβγαλαν το λύκειο), αρχάριοι, οι οποίοι στα πλαίσια μιας ανάληψης εργασίας στο εξωτερικό πρέπει να μάθουν γρήγορα όσο το δυνατό καλύτερα Γερμανικά. Εδώ δεν έχει νόημα να τους δώσουμε ένα ταχύρρυθμο βιβλίο, όπως το studio [express], γιατί είναι ένα βιβλίο που απαιτεί αρκετά υψηλή μαθησιακή ικανότητα και οι πιο αδύναμοι θα δυσκολευτούν αρκετά. Επιλέγουμε κάτι σαν το Pluspunkt Deutsch Leben in Deutschland, ένα βιβλίο με περισσότερη ύλη – απαραίτητη για πιο αδύναμους μαθητές – και ιδιαίτερα επικοινωνιακό, εφόσον είναι ειδικά σχεδιασμένο για μαθήματα ενσωμάτωσης στη Γερμανία, άρα απευθύνεται σε ανθρώπους που έχουν άμεση ανάγκη επικοινωνίας στα Γερμανικά.

Δ. Ιατρός 25-45 ετών, έτοιμος/η για εργασία στη Γερμανία. Ίσως έχει κάνει λίγα Γερμανικά παλιά, στο σχολείο. Εδώ επιλέγουμε το studio [express], ένα βιβλίο το οποίο έχει ως πρωταρχικό στόχο την γρήγορη και αποτελεσματική μάθηση. Η ύλη του είναι δοσμένη στη λογική «τόσο όσο», με σαφή απαίτηση από τους διδασκόμενους για αυτόνομη δουλειά, ιδιαίτερα στο κομμάτι των 30 επιπλέον δωρεάν online διαδραστικών ασκήσεων ανά κεφάλαιο. Πρόκειται για ένα απαιτητικό βιβλίο, πραγματικά express, χωρίς συνοδευτικά υλικά όπως βίντεο ή επιπλέον τεστ, για ταχύτατη εκμάθηση.

Ε. Ενήλικη εργαζόμενη που πήρε την πιστοποίηση Β1 πριν 5 χρόνια και θέλει να συνεχίσει, το κατατακτήριο τεστ τη βγάζει με καλό Α1 και Α2, αλλά λίγο αδύναμο Β1. Επιλέγουμε κάτι σαν το Weitblick B1+, γιατί θα δυσκολευτεί πολύ με την απόσταση μεταξύ Β1 και Β2, κυρίως με το λεξιλόγιο. Στη συνέχεια προχωράμε στο Β2 με Werkstatt B2, κάνοντας την προετοιμασία της εξέτασης παράλληλα με την κάλυψη της ύλης του επιπέδου.

Οι περιπτώσεις είναι ουσιαστικά αμέτρητες, και εμείς είμαστε πάντα διαθέσιμοι να σας βοηθήσουμε με την επιλογή του κατάλληλου υλικού. Ένα επίσης πολύ χρήσιμο αυτοματοποιημένο δωρεάν εργαλείο είναι το Lehrwerkautomat, που έχουμε δημιουργήσει για εσάς το οποίο σας καθοδηγεί βήμα-βήμα βάσει πολλαπλών επιλογών στο υλικό που χρειάζεστε.

Επιπλέον πράγματα που πρέπει να προσέχουμε κατά την επιλογή μας, ανεξαρτήτως μαθητή:

a. Η ηλικία του υλικού έχει σημασία. Η παγκόσμια τάση λέει ότι τα βιβλία πλέον ανανεώνονται ανά 5ετία, αυτό φυσικά δε σημαίνει ότι ένα βιβλίο 7, 9 ή 11 ετών είναι εντελώς ακατάλληλο. Ειδικά όμως σε ό,τι αφορά τα βιβλία των αρχαρίων, η ηλικία του υλικού είναι σημαντική, καθώς η πρώτη τους επαφή με τη γλώσσα πρέπει να γίνεται όσο το δυνατόν πιο ευχάριστα, με σύγχρονα περιεχόμενα και με τη χρήση των τελευταίων διδακτικών τεχνολογιών. Για τα πιο προχωρημένα επίπεδα, αν τα κείμενα του βιβλίου είναι σωστά επιλεγμένα, δε χάνουν το ενδιαφέρον τους , οπότε μπορεί κανείς να στηριχτεί σε ελαφρώς παλαιότερο υλικό για ένα αποδοτικό μάθημα.

b. Η γραμματική ναι μεν είναι σημαντική, αλλά πρέπει να προσέχουμε να μην υπερβάλλουμε. Οι σύγχρονες διδακτικές σειρές καλύπτουν σημαντικό κομμάτι της, και ένα σωστό συνοδευτικό όπως η Γερμανική Γραμματική και Συντακτικό/Die große deutsche Lernergrammatik και το Das große deutsche Übungsbuch πρέπει να δίνεται στο κατάλληλο κοινό˙ όχι σε παιδιά κάτω των 14, όχι απαραίτητα σε απόλυτα αρχάριους από την πρώτη μέρα μαθήματος, όχι σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν σαφείς αδυναμίες μάθησης και όπου η γλώσσα, ακόμα και η μητρική, είναι δύσκολο κεφάλαιο εν γένει.

c. Η διδασκαλία της οποιασδήποτε ειδικής ορολογίας δεν μπορεί να μας απασχολεί προτού οι ενδιαφερόμενοι μάθουν τα «βασικά» Γερμανικά. Πως να διδάξεις ιατρική ορολογία, αν δεν ξέρει ο μαθητής Γερμανικά τουλάχιστον σε επίπεδο Β1; Τι να την κάνει, αν δε μπορεί να φτιάξει τρεις προτάσεις στη σειρά; Τι να κάνεις τη νομική ορολογία, αν δεν υπάρχουν γνώσεις καλού Β2; Η νομική γλώσσα είναι περίπλοκη τόσο νοηματικά όσο και συντακτικά, άρα χωρίς βασικές δομές αντίστοιχης δυσκολίας η οποιαδήποτε απόπειρα είναι χαμένος κόπος. Άλλες ορολογίες – κατά καιρούς μας έχουν ζητηθεί για καζίνο, κομμωτήρια, ηλεκτρολόγους, ξυλουργούς και για ό,τι άλλο μπορεί να φανταστεί κανείς – δεν διδάσκονται αποτελεσματικά στο μάθημα, θα τις μάθει κανείς πάνω στη δουλειά σε χρόνο μηδέν, αρκεί φυσικά να έχει μεριμνήσει να φτάσει τις γνώσεις του στη γλώσσα σε επιθυμητό, για την εκάστοτε εργασία, επίπεδο. Το ίδιο ισχύει και για την ειδική ορολογία μηχανικών, μια κι εκεί από ειδικότητα σε ειδικότητα οι διαφορές είναι τεράστιες και αποκλείεται να μπορέσει κάποιος μη μηχανικός να βοηθήσει. Φυσικά μπορούμε να πούμε στο διδασκόμενο «γράψε μου 50-100 λέξεις κι εκφράσεις που θες να τις δούμε μαζί» για να μην τον αφήσουμε εντελώς αβοήθητο. Στα επίπεδα από το Β1 και πάνω μπορούμε να δώσουμε γενική επαγγελματική/εργασιακή ορολογία, υπάρχει πολύ κατάλληλο υλικό. Για πολύ «ειδικές» ορολογίες υπάρχει και η εξαιρετική δουλειά της Bertelsmann Stiftung. Εξαίρεση σε όσα αναφέρθηκαν αποτελεί ο κλάδος του τουρισμού, όπου οι γνώσεις που απαιτούνται είναι συνήθως το πολύ Α2 και άρα μπορεί κανείς από την πρώτη στιγμή να επεξεργαστεί την κατάλληλη ορολογία, π.χ. με το Ja, gerne!.

d.Το προαιρετικό συνοδευτικό υλικό μπορεί να αποτελέσει σημαντικό εργαλείο για το εκάστοτε μάθημα, ώστε να «ξεκλειδώσουμε» συγκεκριμένες αδυναμίες ή να δώσουμε ώθηση σε συγκεκριμένους μαθητές, οπότε είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε την ύπαρξή του:

     - Lektüren κάθε είδους: leichtzulesen, die junge DaF-Bibliothek, DaF-Bibliothek, Lesen und üben
     - επιπλέον «light» βιβλία γραμματικής: Grammatik Aktiv A1-B1, Grammatik aktiv B2-C1, DUDEN Lern- und Übungsgrammatik DaF
     - βιβλία λεξιλογίου: DUDEN Wortschatztrainer DaF, Lextra Übungsbuch Grundwortschatz
     - το εξαιρετικό βιβλίο του DUDEN για την ορθογραφία έχει γίνει με τις πανέξυπνες ασκήσεις του από τα αγαπημένα μας DUDEN Rechtschreibtrainer DaF

Εν κατακλείδι: η επιλογή των εργαλείων της δουλειάς μας είναι πολύ σοβαρή υπόθεση, και ταυτόχρονα μπορεί να είναι το κλειδί για την επιτυχία. Καλό είναι να μην επαναπαυόμαστε, να μη «βολευόμαστε» με κάποια διδακτική σειρά για πολλά χρόνια, αλλά να αναζητούμε τακτικά κάτι φρέσκο. Αν μη τι άλλο το ελάχιστο που μπορούμε να κάνουμε ως προς τις νέες κυκλοφορίες είναι να ενημερωνόμαστε. Να ξέρουμε τι βιβλία κυκλοφορούν, να τα εξετάζουμε, κι ας μη τα επιλέξουμε τώρα. Άλλωστε, είτε το καταλαβαίνουμε είτε όχι, αυτό θα μας ωθήσει να γίνουμε καλύτεροι στη δουλειά μας, μια και θα πρέπει κι εμείς να προσεγγίσουμε το μάθημα από διαφορετική σκοπιά κάθε φορά που κάνουμε μια αλλαγή.